|
Πρώτος Πρόεδρος του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος»
(Στοιχεία βιογραφικού σημειώματος)
Ο ναύαρχος Αθανάσιος Γ. Σπανίδης, ήρωας του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, υπήρξε Πρόεδρος της Ε.Ε.Α.Ε. και ο πρώτος Πρόεδρος του Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών (μετέπειτα Ε.Κ.Ε.Φ.Ε.) «Δημόκριτος». Δεν ήταν μόνο απλώς ο πρώτος πρόεδρος, ήταν αυτός που συνέβαλε ουσιαστικά στην δημιουργία του «Δημόκριτου». Σε μια εποχή που η έρευνα στα πανεπιστήμια και τις άλλες ανώτατες σχολές της χώρας ήταν ελάχιστη έως μηδενική, και εθεωρείτο περιττή πολυτέλεια για την Ελλάδα, που τότε άρχιζε να αναπύσσεται μετά τον εμφύλιο πόλεμο, ο τότε Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής ενέκρινε την δημιουργία ενός πυρηνικού ερευνητικού κέντρου. Μετά τον διορισμό του Ναυάρχου Σπανίδη ως Προέδρου της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενεργείας, ο Καραμανλής τον κάλεσε και του έδωσε εντολή να προχωρήσει στην οργάνωση του Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών «Δημόκριτος». Στο έργο του ο ναύαρχος Σπανίδης πλαισιώθηκε μ΄ ένα Διοικητικό Συμβούλιο αποτελούμενο κυρίως από καθηγητές πανεπιστημίου. Ο Πρωθυπουργός έδωσε γενναία χρηματοδότηση που έκανε δυνατή την αγορά του οικοπέδου στους πρόποδες του Υμηττού, την αρχή κατασκευής των πρώτων κτιρίων και την πρόσληψη νέων επιστημόνων και τεχνικών, που εστάλησαν με υποτροφίες να εκπαιδευθούν στις ΗΠΑ για την εγκατάσταση του αντιδραστήρα και την λειτουργία του, καθώς και στις ειρηνικές εφαρμογές της πυρηνικής ενέργειας.
Ο ναύαρχος Σπανίδης ήταν ο πρώτος αξιωματικός του Ναυτικού που είχε ενημερωθεί επί θεμάτων πυρηνικής ενέργειας στο Oak Ridge των ΗΠΑ, όπου είχε αποσταλεί για μετεκπαίδευση. Είχε ευρύ πνεύμα, πάθος για δημιουργία, κυρίως δε διακρινόταν για τις διοικητικές του ικανότητες και τα ηγετικά του προσόντα. Ηταν δίκαιος, προσηνής, αλλά και αυστηρός όταν έπρεπε. Πίστευε στο έργο που ανέλαβε, την δημιουργία του «Δημόκριτου», και έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να το πραγματοποιήσει. Επρεπε να πολεμά και με το πανεπιστημιακό κατεστημένο που έβλεπε με κακό μάτι τη δημιουργία ενός ερευνητικού κέντρου ανεξάρτητου από τα πανεπιστήμια και τη διάθεση τόσο μεγάλων κονδυλίων γι αυτόν τον σκοπό. Χάρη στον ευπροσήγορο χαρακτήρα του και το ταλέντο του για δημόσιες σχέσεις δημιούργησε ευνοϊκό κλίμα στις σχέσεις του με το Γενικό Λογιστήριο, πράγμα που απλοποιούσε τη γραφειοκρατία. Επίσης καλλιέργησε γνωριμίες και φιλίες με σημαίνοντα πρόσωπα σε θέσεις κλειδιά, που βοήθησαν με ποικίλους τρόπους. Π.χ. χάρη στην φιλία του με τον στρατηγό Walter Bendell Smith, πρόεδρο της εταιρείας A.M.F. που προμήθευσε τον αντιδραστήρα, παραχωρήθηκαν δωρεάν οι απαραίτητες μελέτες για την εγκατάσταση του αντιδραστήρα, που αλλοιώς θα στοίχιζαν στο δημόσιο πάνω από 20.000 δολλάρια. Μεγάλη βοήθεια επίσης παρείχαν οι αμερικανοί πρεσβευτές που μεσολάβησαν για την παροχή υποτροφιών και παντός είδους βοήθεια από τις ΗΠΑ. Και μάλιστα μετά την τελετή των εγκαινίων, κατά την οποία ο αντιδραστήρας έγινε κρίσιμος, ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ κ. Εllis Briggs παρέδωσε στον ναύαρχο μια επιταγή 350.000 δολλαρίων, δώρο της κυβέρνησης για την αγορά του αντιδραστήρα. Το ποσό αυτό παραδόθηκε αμέσως στον πρωθυπουργό, ο οποίος έδωσε εντολή στον ναύαρχο να την καταθέσει στο Γενικό Λογιστήριο. Επίσης μεγάλη βοήθεια δόθηκε από τον ΔΟΑΕ,του οποίου έγινε μέλος η ΕΕΑΕ, με εμπειρογνώμονες και προγράμματα υποτροφιών, αλλά και με πιστώσεις που κυρίως διατέθηκαν σε έρευνες διαχείρισης ραδιενεργών καταλοίπων.
Ο ναύαρχος Σπανίδης είχε επίσης ζωηρό ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της COMPLES (Cooperation Mediterraneenne pour l’ Energie Solaire) που ιδρύθηκε σ’ένα συνέδριο του ΝΑΤΟ που έλαβε χώρα στο Σούνιο το 1961, με θέμα την ηλιακή ενέργεια.
Παρ’όλο που το έργο της εγκατάστασης και λειτουργίας του Αντιδραστήρα ήταν πολύ δύσκολο και δεν υπήρχε προηγούμενη εμπειρία στην Ελλάδα, ο ναύαρχος Σπανίδης είχε εμπιστοσύνη στις δυνατότητες των επιστημόνων και τεχνικών και εμπιστεύθηκε την εκτέλεση του έργου αυτού εξ ολοκλήρου σε ελληνικά χέρια. Χάρη στην αφοσίωση και τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των επιστημόνων και τεχνικών το έργο ολοκληρώθηκε με επιτυχία σε χρόνο ρεκόρ και τα εγκαίνια έγιναν την 31η Ιουλίου 1961, όπως είχε προγραμματισθεί. Πολύ βοήθησε γι αυτό η συνεχής συμπαράσταση του ναυάρχου και η ικανότητα του να εμψυχώνει όλους στο έργο τους.
Στην συνέχεια αναπτύχθηκε και ο επιστημονικός τομέας. Υπεύθυνος σ’αυτό ήταν ο επιστημονικός διευθυντής Θέμης Κανελλόπουλος, που συνεργαζόταν σε πλήρη σύμπνοια με τον πρόεδρο. Το κύριο μέλημα τους ήταν η πρόσληψη άριστων επιστημόνων και η μετεκπαίδευση τους, ώστε να δημιουργηθούν ερευνητικές ομάδες υψηλού επιπέδου. Εγιναν και πολλές προσπάθειες προσέλκυσης ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού, και πολλοί απ’αυτούς θυσίασαν τις καλές καριέρες τους εκεί για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην οργάνωση και λειτουργία των διαφόρων τομέων του «Δημοκρίτου». Επίσης δημιουργήθηκε μία μεταπτυχιακή σχολή, το ΚΑΦΣ+ΦΕ, για την μετεκπαίδευση των νέων επιστημόνων, που σε συνεργασία με ωρισμένα αναγνωρισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού θα μπορούσαν από κει να αποκτήσουν διδακτορικό δίπλωμα. Ετσι το μέλλον του «Δημόκριτου» διαγραφόταν ισάξιο με αυτό των καλλίτερων ερευνητικών κέντρων της Ευρώπης.
Δυστυχώς αυτή η μεγάλη ανάπτυξη του «Δημοκρίτου» αναχαιτίσθηκε όταν το 1964 η τότε κυβέρνηση αντικατέστησε τον πρόεδρο ναύαρχο Σπανίδη από άλλη διοίκηση, προκατειλημμένη εναντίον του «Δημόκριτου». Η νέα διοίκηση μεταξύ άλλων περιώρισε τις συνεργασίες με το εξωτερικό και έκλεισε τη σχολή ΚΑΦΣ+ΦΕ, με αποτέλεσμα οι σπουδαστές της, όσοι μπορούσαν, να αναγκασθούν να φύγουν στο εξωτερικό για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Αν και έξω από τον «Δημόκριτο», ο ναύαρχος Σπανίδης υποστήριζε πάντοτε το κέντρο με άρθρα στις εφημερίδες και όπου μπορούσε να βοηθήσει το έκανε.
Η μεγάλη αυτή προσφορά του Ναύαρχου Σπανίδη, αναγνωρίστηκε στον εορτασμό των 50 χρόνων από την ίδρυση του κέντρου.
Δρ. Έρση Βραχνού
|
